Yeni öğretim yılımızda Şanlıurfa’daki öğretmenlerimizi yine hızlı bir maraton bekliyor. En önemli şeyi ; insanı yetiştiren öğretmenlerimiz görevlerini yaptıklarında bir maden işçisinden daha çok yoruluyorlar ve yıpranıyorlar. Hele bir de sosyal hayattaki sıkıntılar mesleğin yorgunluğunun üzerine eklenince öğretmenler kısa zamanda bir çok fiziksel ve ruhsal problemlerle karşılaşıyorlar. İşte bu problemlerden biriside ‘tükenmişlik’ tir. Tükenmişlik; yorgunluk, çaresizlik, ümitsizlik duyguları, olumsuz benlik kavramı, işe-yaşama ve diğer insanlara karşı olumsuz tutumlardan psikosomatik hastalıklara ve işten ayrılmaya değin etki alanlarına sahiptir. Öğretmenlerin tükenmişlik durumları konusunda araştırma yapan bilim adamları teşhis-tedavi ve alınması gereken önlemler konularında görüşlerini bildirmişler. Öğretmenlerimizin faydalanmaları ve başarılarının artması amacıyla bu araştırmaları sunmak isterim . Öğretmenin tükenmişliğini sadece kıdemli meslektaşlarınızda aramayınız. Genç öğretmenler daha çok tükenmektedir ve mesleki kıdem arttıkça tükenmişlik düzeyleri azalmaktadır. İki köşe yazısı olarak sürecek bu araştırma notlarını arşivler ve meslektaşlarınızla paylaşırsanız faydalı bir kaynağa sahip olursunuz.
“ Maslach ve Jackson tükenmişliği; fiziksel bitkinlik, kronik yorgunluk, çaresizlik ve ümitsizlik duyguları, olumuz benlik kavramı gelişimi, işe, yaşama ve diğer insanlara yönelik olumsuz tutumları içeren fiziksel, duygusal ve mental bir tükenme sendromu olarak tanımlamışlardır (Özer 1998, s.9). Cunningham öğretmen tükenmişliğini; uzun süren bir öğretmen stresi sonucunda öncelikle fiziksel, duygusal ve davranışsal çökkünlük özellikleri ile karakterize edilen bir sendrom olarak tanımlarken (Baysal 1995, s.54), Hendrickson ise; öğretme zevki derece derece azalırken, kaygı duygusuyla başlayan psikolojik, davranışsal ve duygusal yorgunluk olarak tanımlamaktadır (Susanne 2000). Maslach tükenmişliğin, üç ayrı durum halinde ortaya çıktığını belirtmektedir. Bunlar; duygusal, kişisel başarısızlık ve duyarsızlaşma şeklindeki tükenmişlik durumlarıdır. Duygusal Tükenme: Duygusal kaynakların tükendiği şeklindeki hislerin attığı görülür. Çalışanlar bu hissettikleri psikolojik yapıları ile daha fazla dayanamayacaklarını düşünürler. Duyarsızlaşma: Kişiler muhatapları hakkında negatif alaycı tutumlara ve duygulara sahip olurlar. Kişisel Başarısızlık: Özellikle muhataplarının işleri konusunda, kişi kendisi hakkında olumsuz değerlendirmeler yapma eğilimi taşır. Kişi işindeki başarısından tatmin olamadığı için kendisini mutsuz hissedebilir (Maslach ve diğerleri 1986).”
“ Araştırmacılar tükenmişliğe yol açan pek çok olay ve durum tespit etmişlerdir. Bunlardan Miller ve Smith (1997) tükenmişliğin sinsice gelişen bir durum olduğunu belirterek tükenmişliğe yol açabilecek bazı olayları açıklamışlardır. Bunlar: 1.Beklenti düzeyinin yüksek olması ve ulaşılması olanaksız olan hedeflere sahip olmak. 2.Zihinsel yorgunluk ve iş stresi, 3.Kendi kendini aşırı güdülemeye çalışmak, 4.Katı kurallar, 5.Her şeyi mükemmel yapma isteği, 6.İnsanlarla sık sık karşı karşıya gelmek, 7.Zamanı gelmeden üst makama terfi etme şeklindedir. Tükenmişlik belirtileri fiziksel, duygusal ve davranışsal olarak sınıflandırılabilir.
A. Fiziksel Belirtiler : 1. Yorgunluk ve bitkinlik, 2. Kolay kolay geçmeyen soğuk algınlığı ve gripler, 3. Uykusuzluk, solunum güçlüğü, kilo kaybı, uyuşukluk, 4. Deri şikayetleri, genel ağrı ve sızılar, 5. Yüksek kolesterol ve kronik kalp rahatsızlığı.
B. Duygusal ve Davranışsal Belirtiler : 1. Çabuk öfkelenme, işten nefret etme, şüphe ve edişe. 2. Alınganlık, takdir edilmediğini düşünme, 3. İş doyumsuzluğu, işe geç gelme, gelmeme, 4. İlaç, alkol, sigara alımı ya da alımında artma, 5. Aile çatışmaları, aile ve arkadaşlardan uzaklaşma, 6. İçe kapanma, özgüven ve özsaygıda azalma,sıkıntı, 7. Çaresizlik, konsantrasyon güçlüğü, kolay ağlama, hevessizlik, 8. Unutkanlık, suçluluk, 9. Örgütlenmede yetersizlik, 10. Rol çatışması, 11. Görevlilere fazla güvenmeme, onlardan kaçınma, 12. Çalıştığı kuruma yönelik ilgi kaybı, 13. Bazı işleri erteleme ya da sürüncemede bırakma, 14. Başarısızlık duygusu ve çalışmaya direnç gösterme, 15. Hizmet sunduğu insanlara tek tip davranma, onları küçümseme, alay etme, 16. Hizmet verdiği kişilerle ilişkiyi erteleme, onlarla yüz yüze gelmeye, telefonla konuşmaya direnç gösterme, 17. Arkadaşları ile iş konusunda tartışmaktan kaçınma, alaycı ve suçlayıcı olma, 18. Sık sık işinden ayrılmayı düşünme, 19. Yöneticilerin onları desteklemediklerini, onların iş performanslarını anlamadıklarını düşünme, iş çevresine, arkadaşlarına ve yöneticilerine karşı kızgınlık, 20. Duygusal durumdaki dalgalanmalar ve bunların sonucu olarak benlik imajının olumsuz yönde değişmeye başlaması. (Çam. 1989, s.9-11). [ Devam edecek ]
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder